در پستهای پیشین قاعده لاضرر را عمدتاً در قوانین میراث فرهنگی تعقیب کردیم. در این پست این قاعده را در توسعه شهری پیگیری میکنیم.
در شهرها خیابانها در عین اینکه بسیار لازماند، لیکن گاه چناناند که شهروندان پیاده را که میخواهند از عرض آنها عبور کنند، به زحمت میاندازد و برای آنها دغدعه آفرین و خطرناک است و بسیاری از کشتههای تصادفات حاصل از عبور عابران پیاده از عرض خیابانها و بلوارهاست.
در توسعه شهری که لازمه آن افزودن بر معابر است، اصل انسان است یا وسایل نقلیه؟ هر پاسخی که به این سؤال بدهیم مسیر توسعه را روشن میکند. این پاسخ که حاصل از یک نگرش پیشینی است چهارچوبهای اصلی نقشه راه توسعه را ترسیم میکند.
با توجه به این که عابران پیاده و سوارهها هردو شهروند و صاحب حقاند و سد راه هریک در حقیقت تضییع وقت و حق عبور طرف مقابل است؛ لذا به نظر میرسد در این معادله میباید به چند نکته توجه داشت:
1. در صورت امکان باید تدبیری اندیشیده شود که هردو از حقوق کامل خود برخوردار شوند. این کار در بسیاری موارد با ایجاد معابر زیرسطحی یا روسطحی برای وسایل نقلیه یا عابران پیاده امکانپذیر است. طبیعی است در فرض نخست، وسائل نقلیه هستند که میبایست از زیرسطح یا روی سطح عبور کنند؛ زیرا پیمودن این مسیرهای انحرافی و غیرمستقیم در خصوص عابران پیاده بسیار دشوارتر از وسائل نقلیه است.
2. اگر به هردلیل امکان جمع حق هر دو وجود نداشت، بر طبق قاعده حق تقدم برای کسی است که زودتر به محل عبور رسیده است. این حق را در مکانهایی که چراغ راهنمایی وجود دارد، چراغ و یا پلیس تعیین میکند.
آنچه مشکلزا بوده و قاعده لاضرر را نادیده انگاشته، بلوارهای عریض در وسط شهر و عدم امکان برابر در عبور از بلوار است. حتی در بسیاری از بلوارهای عریض موانعی گذاشته میشود که عابران پیاده امکان عبور را نداشته باشند. در چنین فرضی حتی اگر مسیرهای غیر اصلی مجهز به پله برقی باشند، الزام عابران پیاده در عبور از این مسیرها موجب اتلاف وقت و زحمت مضاعف آنهاست، به ویژه اگر از این مسیرها دور باشند و یا به دلیل کهولت سن، معلولیت و جز اینها امکان استفاده از تجهیزات (پله برقی و مانند آن) را نداشته باشند. در این گونه موارد تنها زمانی حقوق عابران پیاده استیفا میشود که وسایل نقلیه ملزم به عبور از مسیرهای غیر اصلی بشوند و یا دستکم هریک بخشی از زحمت را متقبل شوند. ممکن است مسیرهای بلند زیرسطحی و سوارهرو ، افزودن بر شمار معابر کمعرض به جای ایجاد معابر عریض، ایجاد تجهیزات تازه برای عبور عابران پیاده در موارد و مکانهای خاص و مانند اینها راههایی برای برون رفت از این مشکل باشند.